Van oudsher is leiderschap iets wat van bovenaf kwam. Je zag er tegenop, het vertelde je wat goed was, het bood richting en duidelijkheid. We wisten niet altijd wat er bij en rond het leiderschap gebeurde. We dachten wat, maar wisten het niet.  Waarom past dat leiderschap, wat we zo goed kennen, niet meer in 2021?

Daarvoor moeten we kijken welke ontwikkeling de maatschappij en de generaties hebben doorgemaakt in de laatste 75 jaar. Dat verklaart hoe en waarom er nu een ander leiderschap nodig is. Een leiderschap wat meer kijkt naar hoe je mensen kunt ondersteunen, mensen mee kan nemen en de huidige kracht uit de maatschappij optimaal kan benutten met elkaar. Samengaat het werken met een leider die draagt in plaats van opdraagt. Die helpt in plaats van uitsluit. Die steunt in plaats van richting bepaalt. De “Atlas Leider”, een drager van de organisatie en de samenleving.

Laten we zien hoe die verandering ontstaan is. Daarvoor kijken we naar de ontwikkelingen van de naoorlogse generaties door de tijd heen. Wat heeft hun gevormd en wat is er verandert.

Te beginnen met de generatie van 1945 tot 1955/60. Er was maar 1 adagium: Bouwen, bouwen, bouwen. De maatschappij moest hersteld worden en tegenspraak werd niet op prijs gesteld. Daar komt eind jaren ’50 protest tegen en vooral studenten gaan zeggen wij willen ook meepraten en meedenken. Dat gaat in de loop van de jaren ’60, begin ’70 verder met het idee: Wij vinden dat er een andere wereld mogelijk is, waarin “Love-Peace-Understanding een fundament zijn. Dan komt midden/eind jaren ’70 de zware economische crisis en worden mensen weer op hun fundamentele zaken teruggeworpen. Er is veel werkeloosheid, weinig geld etc. Daardoor ontstaat in begin jaren ’80 de beweging: “ wij mogen weer geld verdienen. Dat is niet vies meer”. Tegelijk markeert dat ook een langzaam omwentelen van wij naar ik denken. Eind jaren’80, begin ’90 verandert dat in de boodschap: “Ga doen wat je leuk vindt. Kies voor jezelf en bepaal waar je goed in bent.” Dat kan omdat de fundamentele vragen als: heb ik genoeg geld om van te leven, is de gezondheidszorg op orde, als ik een ongeluk krijg, wordt er dan voor mij gezorgd, allemaal redelijk op orde zijn. Er is geen gemeenschappelijk doel meer zoals zorgen voor huizen, inkomen, mee kunnen praten, een andere maatschappij etc.

Daarom is nu ander leiderschap nodig is. Mensen accepteren niet meer dat wij bepalen wat goed voor ze is. We willen weten wat er binnen het leiderschap gebeurt. Een leiderschap wat niet alleen eerlijk is, maar vooral een leiderschap wat van de piramide afkomt en naar een dragende positie gaat. Leiderschap wat ondersteunt als een Atlas. Leiderschap wat tussen mensen staat en vooral oog heeft voor wat mensen aankunnen en hoe we samen verder kunnen komen. Derhalve ook een overheid die niet meer bestaat uit diverse lagen boven op elkaar, maar uit gremia die naast elkaar staan. Ieder draagt voor haar/zijn gebied de gehele verantwoordelijkheid.

Een oproep aan de potentiële leiders van ons land: “Doe als Atlas en stut de samenleving. Kijk wat er leeft en help mensen om samen verder te bouwen om de grote uitdagingen van deze tijd aan te pakken. Niet van boven, maar als rots in de branding waarop we ons huis Nederland verder kunnen uitbouwen.”

Ik weet dat als politici zich hiervoor openstellen het kan. Ook partijen moeten daar dan op inspelen en hun interne organisatie aanpassen aan de generatie-ontwikkelingen. Zeker de VVD. Wees modern en vooruitstrevend. Zorg dat kritiek geven mag en stimuleer dat. Zie het als een kans om beter te worden in wat we met elkaar doen. Laten we blijven bouwen aan dit prachtige land, maar wel samen met iedereen!

Bert Homan

Generatiespecialist, coach politici en bestuurders